Jaki powinien być format ekranu projekcyjnego?
Aby uzyskać najlepszą jakość projekcji należałoby przyjąć, że format ekranu powinien być taki sam jak format wyświetlanego na nim obrazu. Format obrazu to wyrażony ilorazem stosunek jego wysokości do szerokości. W przypadku projektorów proporcje wyświetlanego obrazu określa tzw. rozdzielczość natywna. Jest to rozdzielczość przetwornika, który generuje obraz z projektora. Rozdzielczość określa z ilu punktów składa się wyświetlany obraz, co podawane jest jako iloczyn liczby punktów (pikseli) w poziomie na liczbę punktów w pionie.
Jakie rozdzielczości mają produkowane obecnie projektory? Jeżeli podzielimy je ze względu na zastosowanie, to możemy rozróżnić projektory do kina domowego oraz do użytku biznesowego i edukacyjnego. Podział ten nie jest precyzyjny, bo dobry projektor używany w firmie może się doskonale sprawdzić w domowej rozrywce, ale przyjmijmy go do rozważań o formatach i rozdzielczościach.
Urządzenia przeznaczone do kina domowego mają rozdzielczość fullHD: 1920×1080 i 4K: 3840×2160. W obu przypadkach jest to format 16:9. Natomiast firma Sony wyposaża swoje projektory 4K w przetworniki o rozdzielczości 4096×2160 (17:9), co może stanowić pewien problem przy wyborze formatu ekranu.
Wśród rzutników przeznaczonych do prezentacji biznesowych i edukacyjnych panuje znacznie większa różnorodność. Obecnie spotykamy 5 podstawowych rozdzielczości: SVGA, XGA, WXGA, FullHD i WUXGA. Dwie pierwsze reprezentują format 4:3. Jest to format, który używany był w telewizorach i monitorach, zanim przyszła era telewizji HD. SVGA to rozdzielczość 800×600, mimo nie najlepszej jakości obrazu, jest popularna w najtańszych projektorach przeznaczonych do edukacji. XGA to 1024×68 – rozdzielczość, która do niedawna królowała zarówno w monitorach kineskopowych (RGB), jak i w pierwszych monitorach ciekłokrystalicznych. Projektory o natywnej rozdzielczości XGA nadal się produkuje, ponieważ w niektórych przypadkach format 4:3 jest bardziej pożądany (np. gdy mamy ograniczenia co do szerokości obrazu).
Rozdzielczość fullHD (1920×1080), czyli format 16:9, jest także coraz częściej wykorzystywana w projektorach o ewidentnie biznesowych cechach. Duża grupa laptopów, które są źródłem sygnału dla prezentacji biznesowych, ma matryce fullHD.
Ostatni z występujących w projektorach prezentacyjnych formatów to proporcja 16:10. Takiemu formatowi odpowiadają rozdzielczości WXGA: 1280×800 i WUXGA: 1920×1200.
Najczęściej stosowane formaty ekranów projekcyjnych to:
• 1:1 format pełny
• 4:3 format TV
• 16:9 format panoramiczny HDTV
• 16:10 format panoramiczny PC
• 2.35:1 format Cinemascope ( i formaty zbliżone: 2.39:1, 2.4:1)
Format w ekranach do kina domowego
Obecnie najczęściej wybieranym formatem ekranów w domowej rozrywce jest 16:9. Taki format natywny ma większość projektorów do kina domowego. Gdy oglądamy film w domu, zależy nam na jakości obrazu, jego wysokim kontraście i nasyceniu barw. Często wybieramy ekran z czarnym obramowaniem, które zdecydowanie polepsza jakość odbioru przez ludzkie oko. Dlatego tak ważne jest, aby obraz był precyzyjnie dopasowany do powierzchni aktywnej ekranu. Niestety, gdy oglądamy na takim ekranie filmy kinowe, zrealizowane najczęściej w formacie Cinemascope 2,35:1, nad i pod obrazem widzimy ciemne pasy, a część ekranu jest niewykorzystana. W przypadku projekcji w zaciemnionym pomieszczeniu, z użyciem wysokiej jakości projektora o wysokim kontraście i dobrej powierzchni projekcyjnej, kolor pasów zbliży się do czerni i nie będzie się zbytnio odróżniał od obramowania.
W przypadku, gdy nie mamy w pomieszczeniu przeznaczonym do oglądania filmów ograniczenia co do szerokości ekranu, a dysponujemy odpowiednio dużym budżetem, możemy zainwestować w ekran o formacie 2.35:1. Aby jednak można go było w pełni wykorzystać, nasz projektor powinien mieć elektryczne sterowanie optyką – najlepiej z pamięcią kilku położeń obiektywu. Przy odpowiednim dobraniu odległości ekranu do zakresu zoomu projektora, w przypadku projekcji w formacie 2.35:1 obraz będzie całkowicie wypełniał ekran. Natomiast w przypadku projekcji 16:9 obraz „wykorzysta” pełną wysokość ekranu, ale po jego bokach będą widoczne pasy w kolorze powierzchni projekcyjnej.
Niektórzy innowacyjni producenci opracowali konstrukcje o zmiennym formacie, które na sygnał wysyłany z projektora mogą samoczynnie zmieniać format powierzchni projekcyjnej. Dotyczy to zarówno ekranów zwijanych elektrycznie, jak i ekranów ramowych.
Przykładem może być model Transformer f-my Screen Innovations.
Format ekranu do instalacji biznesowych i edukacyjnych
Ponieważ w firmach i w placówkach edukacyjnych prezentowanie treści odbywa się często z różnych źródeł, format ekranu powinien zapewniać maksymalną uniwersalność. Dlatego raczej rzadko używamy tam ekranów z obramowaniem lub czarnym topem. Jeśli ograniczeniem wielkości obrazu jest wysokość sali, staramy się dopasować format ekranu do natywnej rozdzielczości projektora (najczęściej WXGA, fullHD i najwyższa WUXGA). Musimy tak dobrać wysokość ekranu, aby jego dolna część była widoczna dla każdego uczestnika prezentacji.
Jeśli pomieszczenie jest wysokie, możemy wybrać ekran w formacie 4:3 lub nawet 1:1, a obraz wyświetlać w optymalnej odległości od sufitu, wykorzystując pełną szerokość ekranu projekcyjnego.
